وقتی صحبت از سود می‌شود منظور ما این است که مجموع درآمدهای یک کسب و کار از هزینه‌هایی که متحمل شده بیشتر است. برعکس این مفهوم بیانگر زیان یک کسب و کار می‌باشد. در این مقاله قصد داریم به تعریف، سود و زیان عملیاتی و همچنین به تفاوت درآمد عملیاتی و غیرعملیاتی در بازار مالی بپردازیم، با ما همراه باشید.
سود عملیاتی چیست؟
سود عملیاتی Operating Profit یک شرکت برابر با مجموع درآمدهای شرکت (از فعالیت‌های اصلی و عملیاتی مثل فروش)، منهای استهلاک و هزینه‌های عملیاتی مثل هزینه‌های فروش، عمومی و اداری و.... طی یک دوره معین است.
سود عملیاتی شامل هرگونه سود حاصل از فعالیت‌های غیراصلی شرکت و همچنین مالیات و بهره نمی‌باشد. منظور از فعالیت‌های اصلی شرکت این است که مثلا یک شرکت تولید کننده پوشاک، فعالیت اصلی‌اش فروش پوشاک است پس درآمد عملیاتی آن همان فروش محصولاتش محسوب می‌شود.
درواقع درآمد عملیاتی در حال تکرار است و به احتمال زیاد همراه با گسترش شرکت رشد می کند. در حالی‌که درآمد حاصل از فروش یکی از زمین‌های این شرکت جزء درآمد عملیاتی آن نیست و جزء درآمدهای غیر عملیاتی شرکت محسوب می‌شود.
این درآمدها در قالب اهداف اساسنامه شرکت نیستند؛ مانند درآمد حاصل از سود سهام، سرمایه‌گذاری‌ها و غیره. سود عملیاتی را می‌توانید به عنوان شاخص خوبی برای سلامت عملکرد شرکت یا کسب وکار در نظر بگیرید. چراکه هم میزان فروش یا درآمد عملیاتی شرکت و هم تمام هزینه‌های اصلی شرکت را در بر می‌گیرد.
گاهی اوقات سود عملیاتی راEBIT (Earnings before Interest and taxes) می‌نامند که این در صورتی صدق می‌کند که شرکت درآمدهای غیرعملیاتی نداشته باشد.
در ضمن زمانی که درآمدهای اصلی شرکت از هزینه‌های آن کمتر باشد به جای سود عملیاتی، شرکت دارای زیان عملیاتی می‌باشد.
فرمول و نحوه محاسبه سود عملیاتی
استهلاک - هزینه‌های عملیاتی - بهای تمام شده کالای فروش رفته - درآمد عملیاتی(فروش) = سود عملیاتی
در واقع خلاصه فرمول فوق را می‌توان بصورت زیر نوشت:
استهلاک - هزینه‌های عملیاتی - سود ناخالص = سود عملیاتی
نمونه‌ای از سود عملیاتی
برای مشاهده سود عملیاتی باید به صورت سود و زیان شرکت مراجعه کنید که از طریق سایت کدال می‌توانید به تمامی صورت‌های مالی شرکت مدنظر خود دسترسی یابید.
به قسمتی از صورت سود وزیان شرکت پالایش نفت بندرعباس (شبندر) توجه کنید. در این صورت سود و زیان مطابق فرمول سود عملیاتی گفته شده سود عملیاتی شرکت محاسبه گردیده است. (جهت مشاهده صورت مالی شرکت‌ها به سایت کدال مراجعه کنید.)
سود غیرعملیاتی چیست؟
همانطور که پیش ازین گفتیم، سود غیر عملیاتی حاصل فعالیت‌هایی است که مربوط به فعالیت‌های اصلی شرکت نمی‌باشد. مانند سود حاصل از فروش دارایی‌های غیرمنقول، سود حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها و سهام، سود حاصل از اوراق مشارکت یا سپرده بانکی می‌باشد که ممکن است بخشی یا کلی از آن به صورت مستمر اتفاق نیافتد و تنها در یک زمان محقق شود.
جهت محاسبه سود غیرعملیاتی این دارایی‌ها فقط کافی است بهای تمام‌شده آن‌ها را از درآمد حاصل از فروششان کم کنید تا سود غیرعملیاتی را بدست آورید.
نحوه محاسبه سود غیر عملیاتی
برای پی بردن به نحوه محاسبه سود غیرعملیاتی به مثال زیر توجه کنید:
اگر یک شرکت تولیدی در سال 1398 یک زمین به ارزش 2 میلیارد تومان خریداری کرده باشد و در سال 1399 آن را با قیمت 3 میلیارد تومان بفروشد. این 1 میلیارد سود غیرعملیاتی محسوب می‌شود.
تفاوت سود عملیاتی و غیر عملیاتی
همانطور که پیش از این گفتیم سود عملیاتی حاصل کسر هزینه‌های عملیاتی از درآمدهای عملیاتی است. در حالی‌که برای سود غیرعملیاتی این چنین نیست و سود غیر عملیاتی سودی است که شرکت از فعالیت‌های اصلی خود کسب نمی‌کند و حاصل فعالیت‌های غیرعملیاتی شرکت می‌باشد.
درواقع سود عملیاتی همیشگی و مستمر است اما سود غیرعملیاتی همیشگی و مستمر نیست.
مراحل تهیه سود و زیان عملیاتی و غیر عملیاتی
برای بدست آوردن سود وزیان عملیاتی و غیر عملیاتی دو روش وجود دارد.
مرحله اول: در این روش ابتدا کلیه درآمدها یکجا آورده و کلیه هزینه‌ها را نیز از آن کم می‌کنیم. حاصل همان سود قبل از بهره و مالیات(EBIT) می‌باشد که با کسر مالیات و بهره به سود یا زیان بعد از کسر مالیات یا همان سود یا زیان خالص خواهیم رسید.
مرحله دوم: در این روش ابتدا درآمدهای عملیاتی آورده شده در ادامه هزینه‌های عملیاتی از آن کسر می‌شود که به سود یا زیان عملیاتی می‌رسیم در مرحله بعد هزینه‌های غیرعملیاتی از درآمدهای غیر عملیاتی کسر می‌شود.
در نهایت به سود و زیان قبل از کسر مالیات می‌رسیم که با کسر مالیات و بهره سود و زیان ویژه (خالص) خواهیم رسید. که جزء مهم‌ترین بخش‌های صورت حساب سود و زیان محسوب می‌شود؛ چرا که نتیجه فعالیت یک واحد تجاری را نشان می‌دهد که آیا واحد تجاری در طول دوره مالی فعالیتش سودآور بوده‌است یا خیر.
درآمد عملیاتی چیست؟
درآمد عملیاتی همان درآمدی از فعالیت‌های اصلی و مستمر واحد تجاری بدست می‌آید. به عنوان مثال درآمد عملیاتی شرکت ایران‌خودرو از فروش خودرو است.
درآمد غیرعملیاتی چیست؟
درآمد غیرعملیاتی، درآمدی است که از حاصل از فعالیت اصلی شرکت نیست و از طریق فعالیت‌های دیگر همچون فروش یک ساختمان شرکت بدست می‌آید. به عنوان مثال درآمد غیرعملیاتی شرکت ایران خودرو، فروش زمین کرج و کسب درآمد است.
تفاوت درآمد عملیاتی و غیر عملیاتی
اصلی‌ترین تفاوت درآمد عملیاتی و غیرعملیاتی در ماهیت فعالیت آن است. درآمد حاصل از فعالیت‌های غیراصلی و فرعی در حسابداری در درآمد غیرعملیاتی ثبت می‌شود.
در صورتی که درآمد کسب شده براساس فعالیت‌های اصلی شرکت باشد، در حسابداری در درآمد عملیاتی ثبت می‌گردد.
هزینه های عملیاتی و غیر عملیاتی بانک
هزینه عملیاتی بانک‌ها در راستای جذب سپرده‌ها است که عمده آن مربوط به سود پرداختنی به سپرده‌ها می‌باشد. هزینه‌های غیرعملیاتی نیز شامل هزینه استهلاک اموال منقول و غیرمنقول، هزینه مطالبات مشوک و هزینه های اداری و پرسنلی است.
جمع‌بندی
برای سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌ها بهتر است قبل از هرچیز به بررسی صورت‌های مالی آن‌ها بپردازید. با توجه به موارد گفته شده می‌توانید با بررسی صورت سود و زیان شرکت‌ها به میزان سود عملیاتی آن‌ها پی ببرید و در تحلیل‌های خود از آن استفاده کنید.
گاهی اوقات ممکن است شرکتی سود عملیاتی مثبتی داشته باشد اما با توجه به داشتن بدهی‌های زیاد شرکت، همزمان دچار زیان خالص نیز باشد که باید به این موارد توجه کافی داشته باشید.
همچنین توجه داشته باشید که در محاسبه EPS شرکت، سود عملیاتی وزن بیشتری دارد؛ چرا که سود عملیاتی تکرار شونده و مستمر است در حالی که سود غیرعملیاتی اینطور نیست و ممکن است در دوره بعدی برای شرکت محاسبه نگردد.
